انجمن علمی منابع طبیعی رازی کرمانشاه

برای بررسی سیر تشکیل اداره کل منابع طبیعی استان بایستی سابقه تحولات تشکیلات سازمان جنگلها و مراتع کشور را مطالعه و مرور نماييم.

این بخش برگرفته از کتاب تاریخ علوم منابع طبیعی ایران نوشته دکتر کریم جوانشیر می باشد. در سال 1299 وزارت فلاحت سازمانی ابتدایی را در جنگلهای شمال تشکیل داد. وظیفه این سازمان عبارت بوده از:

1.       نقشه برداری جنگلها

2.       تفکیک جنگلهای خالصه از شخص و تعیین جنگلهای بکر و قابل استفاده از جنگلهای مخروبه و بوته زار.

سازمان مزبور که ابتداء مقر ثابتی نداشت و بطور سیار انجام وظیفه می نمود و از سال 1302 در شهر مشهد سر سابق بابلسر فعلی مستقر گردید.

سازمان جنگلیلانی کشور در سال 1303 به شرح ذیل بوده است:

1.       تشکیلات مرکزی مرکب بـوده است از یـک کارشناس ” فندم هاگن ” یک رئیس اداره ” میرشمسی ” یک مترجم ” عزیزبکلو ” و چند نفر کارمند.

2.       تشکیلات مازندران و گرگان مرکب از سه مستحفظ و یک قراول جنگل تحت ریاست ” هالن شریکو ” که مرکز تشکیلاتی آن در بابلسر فعلی بوده است.

3.       تشکیلات گیلان مرکب از سه نفر مستخفظ جنگل و یک قراول جنگل به ریاست سرکارات که مرکز تشکیلاتی آن شهر رشت بوده است.

در اواخر 1309 ” لوئی نیکه ” مستشار فرانسوی جنگل که در اداره فلاحت استخدام شده به ایران آمده بود شروع به بازدید جنگلهای شمال نمود. پس از بازدید تغییراتی در وضع سازمان جنگلها داده شد.

در سال 1310 بر حسب پیشنهادی که ” میر منصور خمسی ” و ” هالن شریکو ” از سمت خود بر کنار و سازمان زیر داده شد:

• جنگلبانی مرکزی.
• جنگلبانی گیلان و آستارا مرکز کار شهر رشت.
• منطقه جنگلهای مازندران و گرگان.

ضمناً بیست نفر از فارغ التحصیلان به سمت پاسبان جنگلهای گیلان و آستارا و 20 نفر دیگر نیز به سمت پاسبان جنگلهای مازندران و گرگان منصوب و اعزام گردیدند.

پس از اعزام پاسبانهای جنگل, دولت درصدد برآمد که قطع درخت و بهره برداری از جنگلها را یرای تهیه تخته والوار و غیره موکول به دریافت پروانه نماید.

تا سال 1320 در مازندران و گرگان اساساً سازمانی برای نگهبانی جنگلها و نظارت در بهره برداری از آنها مستقلاً تشکیل نشد و امور مربوط را مأمورین املاک اختصاصی اداره می کردند, لیکن چون احاله وظائف مزبور در گیلان به ادارات دارائی که مأمورین کافی نداشتند مشکلاتی را بوجود آورده بود , لذا در 1314 موافقت شد که اداره کشاورزی گیلان و آستارا از بودجه ” رفع آفات نباتی ” سازمان مختصری برای استخدام مأمور جهت نظارت در قطع اشجار ترتیب دهد و در اجرای این تصمیم 24 نفر بنام پاسبان جنگل استخدام شدند.

با این ترتیب لازم شد که در مرکز نیز سازمان کوچکی برای رسیدگی به گزارشهای واصله از جنگلهای گیلان و آستارا و صدور دستورات لازم تشکیل شد, لذا در سال 1317 در اداره امور کشاورزی دائره ای بنام دایره جنگل تأسیس شد.

در نیمه دوم سال 1320 اداره کل کشاورزی به وزارت کشاورزی تبدیل شد و در سال 1321 اداره جنگلبانی به اداره کل جنگلها مبدل و در هر یک از مناطق شمال سازمان منطقه ای جنگلبانی که ریاست آن با رؤسای ادارات کشاورزی بود تشکیل شد ولی در بخشها شعب جنگلبانی مستقلاً انجام وظیفه می نمودند.

نهایتاً برای اینکه اقدامات مربوط به جنگلها روی موازین صحیحی باشد در سال 1321 نخستین قانون راجع به جنگلها مشتمل بر 18 ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید و آئین نامه راجع به آن در اوایل سال 1322 از تصویب هیئت وزیران گذاشت.

ضمناً چند پاسگاه بازرسی حمل چوب یکی در راه آهن و دیگری در کرج, سومی در رودهن حمل و نقل چوب را تحت کنترل قرار می داد. تا آخر سال 1327 که اداره کل جنگلها به موجب تصویب نامه شماره 20523 مورخ 1327/12/24 هیئت وزیران به بنگاه جنگلها تبدیل شد. چگونگی تأسیس سازمان و وظائف بنگاه جنگلها, 1329 – به موجب این سازمان بنگاه شامل چهار قسمت بود.

علاوه بر یک هیئت بازرسی مرکب از چند بازرس, دو مشاور حقوقی نیز که زیر نظر هیئت مدیره انجام وظیفه می نمودند در سازمان نواحی, قسمتی از جنگل که نگهبانی آن بعهدة یک جنگلبان واگذار شده بود اساس کار قرار گرفته و نام آن جنگلبانی گذارده شده بود.

در سال 1338 پس از تصویب قانون جنگلها و مراتع کشور مصوب تیر ماه همان سال به موجب تصویب نامه شماره 28500 مورخه 1338/11/21 بنگاه جنگلها به سازمان جنگلبانی ایران که در قانون مزبور پیش بینی شده بود و مبدل گردید و سازمان جدید با اختیاراتی که در قانون فوق الذکر پیش بینی نموده بود شروع بکار کرد. تشکیلات کامل سازمان مزبور در شهریور 1346 به تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید.

تشکیل وزارت منابع طبیعی در سال 1347 شامل حوزه وزارتی, حوزه معاونت فنی امور آبزیان و حیوانات وحشی, حوزه معاونت فنی جنگل, مرتع و خاک, حوزه معاونت اداری و حوزه معاونت طرحها و بررسی ها انجام پذیرفت.

وزارت منابع طبیعی از خارج از مرکز دارای 9 اداره کل منابع طبیعی تحت عناوین اداره کل منابع طبیعی ناحیه 1 تا 9 بوده که هر یک از ادارات کل 9 گانه مشتمل بر تعدادی سرپرستی منابع طبیعی بوده اند.

در تاریخ 1350/11/12 وزارت منابع طبیعی منحل گردید و پس از آن سازمان جنگلها و مراتع کشور بعنوان یک سازمان مستقل که رئیس آن تحت معاونت وزیر کشاورزی و منابع طبیعی قرار داشت تشکیل گردید.

تشکیلات ستادی سازمان جنگلها و مراتع کشور پس از انجام بررسی های لازم در اردیبهشت ماه سال 1351 و تشکیلات تفضیلی واحدهای خارج از مرکز در اسفند ماه سال 1351 به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی کشور می رسد.